Euthanasie vindt plaats bij circa 4.5% van de mensen plaats, circa 7.000 gevallen in 2021. Waar gaat uw voorkeur naar uit? Waar u ook voor kiest, spreek hierover met uw naasten en uw huisarts.

Nadenken over euthanasie; begin er niet te laat aan!  

Door Wim den Uijl

Zeventig procent van de mensen overlijdt via een natuurlijk proces en voor hen is er niets geregeld. Ongeveer een kwart van de mensen overlijdt via palliatieve sedatie. Het gaat om mensen die chronisch ziek en in de terminale fase zijn, en veel pijn en ongemak ervaren. Euthanasie vindt plaats bij circa 4.5% van de mensen plaats, circa 7.000 gevallen in 2021. Zowel palliatieve sedatie als euthanasie worden uitgevoerd door een arts. Waar gaat uw voorkeur naar uit? Maar waar u ook voor kiest, spreek hierover met uw naasten en uw huisarts; uw naasten zijn dan op de hoogte van uw wensen, ook wanneer u het niet meer kenbaar kunt maken. Zij stellen zich dan geen onnodige vragen.

Onze bronnen

De informatie in dit artikel komt uit verschillende bronnen. Tijdens de Kaderdag van onze vereniging op 14 januari 2023, hield Ruud Bos van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillig Levenseinde (de NVVE) een presentatie over ‘Alles wat u wilt weten over het levenseinde, een beladen onderwerp’. Op 4 maart 2023 volgden kaderleden een cursus over het houden van moeilijke gesprekken over bijvoorbeeld palliatieve zorg en euthanasie. Tijdens een Huntingtoncafé bij Land van Horne in Weert op 14 februari 2023 sprak specialist ouderengeneeskunde Vera Grond over proactieve zorgplanning waar palliatieve zorg en euthanasie een onderdeel van kunnen zijn. Van al deze informatie maakte ik dankbaar gebruik, evenals van informatie van de overheid en het Expertisecentrum Euthanasie. Daarnaast kwam Trouw eind maart met een onderzoek over hoe Nederland denkt over euthanasie.

Euthanasie

Sinds 20 jaar is euthanasie in Nederland toegestaan en heeft Nederland een euthanasiewet. Een arts, die euthanasie verleent, is niet strafbaar MITS er is voldaan aan de volgende eisen:

1. Uitzichtloos en ondraaglijk lijden

De arts moet ervan overtuigd zijn dat er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt. Bij de beoordeling van de uitzichtloosheid staan de diagnose van de patiënt en de vooruitzichten centraal. Er is sprake van uitzichtloosheid wanneer er geen reële, en voor de patiënt redelijke, behandelopties zijn.

Bij de ondraaglijkheid van het lijden gaat het vooral om de beleving van de patiënt. Dit is voor iedereen anders en afhankelijk van bijvoorbeeld de levens- en ziektegeschiedenis en persoonlijkheid van de patiënt. Vertel uw naasten en uw arts daarom altijd wat uw leven kleur geeft, waar u plezier in heeft. Wanneer u deze dingen door ziekte moet missen, dan wordt het voor de arts invoelbaar dat het lijden voor u als patiënt niet (meer) te dragen is. Daarom is het ook uiterst belangrijk om op te schrijven èn te bespreken wat voor u persoonlijk ondraaglijk is. Voltooid leven is geen grond voor euthanasie, opeenstapeling van ouderdomsklachten kan dat wel zijn. 

2. Vrijwillig en weloverwogen verzoek

De arts moet ervan overtuigd zijn dat het verzoek van de patiënt om euthanasie vrijwillig en weloverwogen is. Niemand mag gedwongen worden tot euthanasie. Dit betekent dat het verzoek van de patiënt zelf moet komen en dat het echt de eigen keuze is. Zo mag er geen sprake zijn van druk van buitenaf, zoals van familie of anderen. Ook moet het verzoek niet in een opwelling gedaan zijn. Bespreek daarom met regelmaat het verzoek met uw arts, ook als u nog in goeden doen bent. Ook kunt u een wilsverklaring invullen en deze met uw arts bespreken. Als uw huisarts dan later een euthanasieverzoek van u beoordeelt, dan weet hij dat u al veel eerder een wilsverklaring hebt ingevuld en dat jullie er samen in de spreekkamer over hebben gesproken. Dat maakt het voor de arts makkelijker.

3. Toetsing door een SCEN-arts

SCEN is de afkorting van Steun en Consultatie bij Euthanasie Nederland. Deze tweede onafhankelijke arts beoordeelt en stelt de ondraaglijkheid en uitzichtloosheid van lijden opnieuw vast. Pas daarna kan de euthanasie ingepland worden.

4. Uitvoering en beoordeling achteraf door de Regionale Toetsingseenheid

Een arts voert de euthanasie uit en meldt de euthanasie aan de Regionale Toetsingseenheid, de RTE. Deze eenheid gaat na of de arts heeft voldaan aan alle zorgvuldigheidseisen.

Palliatieve sedatie

Bij palliatieve sedatie gaat het om mensen die chronisch ziek en in de terminale fase zijn; de arts geeft aan dat het om een nare doodstrijd zal gaan. Ook palliatieve sedatie is een behandeling door een arts. Wanneer er een levensverwachting is van maximaal twee weken en vooral wanneer vitale organen zoals het hart en de longen het gaan begeven, dan mag de dokter in overleg met alle betrokkenen het bewustzijn van de patiënt verlagen met Intro: dormicum en in mindere mate met morfine. Hierdoor maakt de patiënt de pijn, het lijden en het ongemak niet meer mee en komt in een diepe slaap. De patiënt overlijdt na twee tot maximaal veertien dagen op een natuurlijke manier. Na sedatie is er geen gesprek meer mogelijk met de patiënt. Afscheid nemen moet gebeuren voordat de sedatie wordt ingezet.

Behandelverbod

Een behandeling staken of niet starten heet een behandelverbod. Dit is een verbod waar de arts zich aan moet houden. De arts heeft altijd toestemming van de patiënt of de naaste nodig om de behandeling te stoppen of niet uit te voeren. Wanneer u niet meer voor uzelf kunt spreken, dan is het goed om een medische volmacht te hebben. Dat is een van de drie typen wilsverklaringen waarmee u iemand in uw naaste omgeving een volmacht geeft. De betrokkene moet daar (schriftelijk) akkoord op geven en kan dan namens de patiënt wensen en keuzes bespreken. Uiteindelijk heeft u wel altijd wel recht op pijn-/onrustbestrijding.

Hoe denkt Nederland er over volgens Trouw?

De Euthanasiewet krijgt een brede steun van de ondervraagden. Twee van de vijf ondervraagden geeft aan dat ze het belangrijk vinden controle te hebben over het eigen sterfproces. Ditzelfde aantal zou euthanasie voor zichzelf overwegen, maar slechts de helft daarvan heeft iets op papier staan. Als men euthanasie overweegt, is dat vanwege een ongeneeslijke ziekte gevolgd door (een combinatie van) ernstige aandoeningen, gevolgd door dementie. Als reden voor euthanasie wordt opgegeven het voorkomen van te veel pijn of lijden. Daarnaast vindt men ook de te grote belasting van de naasten belangrijk.

Betekenis van het leven is te vinden in het contact met dierbaren

De betekenis van het leven is voor veel mensen zeer verschillend. Iedereen geeft daaraan zijn eigen invulling. In het boek De toekomst van het sterven stelt schrijfster Marli Huijer het volgende:

 “Ervan uitgaande dat lijden en sterven betekenis krijgen in intermenselijke verhoudingen, kan die betekenisgeving er alleen zijn als de persoon met dementie naasten heeft met wie ze haar lot kan delen en die bereid en in staat zijn om jarenlang in het zware proces van aftakeling als mantelzorgers op te treden.” ... “De periode van lijden en sterven (…) kan worden opgevat als een periode van afscheid nemen, van elkaar een laatste keer vasthouden, bij elkaar zijn, met elkaar praten of genieten van elkaar, laten merken dat u om elkaar geeft en dat u het belangrijk vindt om er voor de ander te zijn en zorg voor hem of haar te dragen”. Maar ook dit kent een einde volgens de schrijfster: ‘’…als de demente persoon zijn naasten niet meer herkent of agressief benadert, blijft er van het intermenselijke contact weinig over.’’